Μανώλης Μενεγάκης: Το «Τετραήμερο Λόγου και Τέχνης» να λειτουργήσει ως ξυπνητήρι συνείδησης, θρυαλλίδα μνήμης και φως απέναντι σε κάθε μορφή σκοταδιού

Με ιδιαίτερη συγκίνηση και υψηλό συμβολισμό πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 12 Δεκεμβρίου 2025, στο κατάμεστο Κινηματοθέατρο REX στον Άγιο Νικόλαο Κρήτης, η 2η ημέρα του «Τετραημέρου Λόγου και Τέχνης» που διοργανώνει ο Δήμος Αγίου Νικολάου, με αφορμή τη συμπλήρωση 80 χρόνων από τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Κατά τον χαιρετισμό του στην έναρξη της εκδήλωσης, ο Δήμαρχος Αγίου Νικολάου Μανώλης Μενεγάκης υπογράμμισε ότι η μνήμη δεν αποτελεί μια τυπική αναφορά στο παρελθόν, αλλά ενεργή στάση ευθύνης στο παρόν και δέσμευση για το μέλλον. Αναφέρθηκε στα ανοιχτά τραύματα που άφησε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος — το Ολοκαύτωμα των Εβραίων, τις μαρτυρικές πόλεις και τα καμένα χωριά της Ελλάδας, την εξόντωση των Ρομά και τις πολλαπλές μορφές βίας και εκτοπισμού — τονίζοντας ότι η ιστορική μνήμη οφείλει να είναι ολόκληρη, καθολική και έντιμη.

Ο κ. Μενεγάκης επεσήμανε ότι το Τετραήμερο σηματοδοτεί την επανεκκίνηση ενός ιστορικού πολιτιστικού θεσμού για τον Άγιο Νικόλαο, εμπλουτισμένου και προσαρμοσμένου στις ανάγκες της εποχής, με τη βεβαιότητα ότι ο πολιτισμός δεν είναι διακόσμηση, αλλά θεμέλιο της δημοκρατίας και της κοινωνικής συνοχής.

Κλείνοντας, τόνισε με νόημα: «Η μνήμη δεν είναι βάρος· είναι πυξίδα. Και η ειρήνη δεν είναι δεδομένη· είναι διαρκές αίτημα», εκφράζοντας την ευχή το Τετραήμερο Λόγου και Τέχνης να λειτουργήσει ως ξυπνητήρι συνείδησης, θρυαλλίδα μνήμης και φως απέναντι σε κάθε μορφή σκοταδιού.

Χαιρετισμό απηύθυνε, επίσης, η Αντιδήμαρχος Πολιτισμού κ. Γεωργία Πολυχρονάκη, η οποία αναφέρθηκε στη σημασία της διατήρησης της ιστορικής μνήμης και στον ρόλο του πολιτισμού ως φορέα συλλογικής συνείδησης, διαλόγου και δημοκρατικών αξιών.

Η 2η Ημέρα του Τετραημέρου ήταν δομημένη γύρω από τη Θεματική «Η Ιστορία, η Αντίσταση, οι Εμπειρίες, η Μνήμη» και περιλάμβανε ενδιαφέρουσες ιστορικές εισηγήσεις από: τον Δημήτρη Κουσουρή, ιστορικό – ερευνητή του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, με θέμα «Το ουτοπικό στοιχείο της Αντίστασης: Θησαυρός χωρίς όνομα;», τη Σάμπιχα Σουλεϊμάν, από τον Σύλλογο Γυναικών Δροσερού Ξάνθης, η οποία αναφέρθηκε στην εξόντωση των Ρομά από τους ναζί και στον διαχρονικό αγώνα για τα δικαιώματά τους, τον Μύρων Ξυδάκη, ιστορικό, που ανέπτυξε το θέμα της πνευματικής Αντίστασης κατά την Κατοχή και των οραματισμών για το μέλλον και τη φιλόλογο Μαρία Κωστάκη που στάθηκε στη συμβολή των Ιάκωβου Καμπανέλλη και Μίκη Θεοδωράκη στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης.

Στο πλαίσιο της εκδήλωσης, ο Δήμαρχος Αγίου Νικολάου κ. Μανώλης Μενεγάκης απένειμε τιμητικές πλακέτες και τιμητικά διπλώματα στους Δημάρχους Βιάννου κ. Παύλο Μπαριτάκη και Ανωγείων κ. Σωκράτη Κεφαλογιάννη, ως ελάχιστη ένδειξη τιμής και ιστορικής αναγνώρισης προς τους μαρτυρικούς τόπους και τους ανθρώπους και τις κοινωνίες που φέρουν το βάρος της συλλογικής μνήμης των ναζιστικών εγκλημάτων.

Τιμητικά διπλώματα και πλακέτες θα αποσταλούν, επίσης, στους Δημάρχους Καντάνου-Σελίνου κ. Αντώνη Περράκη και Διστόμου – Αράχοβας – Αντίκυρας και Αντιπρόεδρο του Δικτύου Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών της περιόδου 1940-1945 κ. Γιάννη Σταθά, που ήταν προσκεκλημένοι του Δήμου Αγίου Νικολάου, αλλά δεν μπόρεσαν να παραβρεθούν στις εκδηλώσεις του Τετραημέρου.

Στους χαιρετισμούς τους, οι Δήμαρχοι Βιάννου και Ανωγείων ευχαρίστησαν θερμά τον Δήμο Αγίου Νικολάου και τον Δήμαρχο κ. Μενεγάκη για την πρωτοβουλία διοργάνωσης του Τετραημέρου, συγχαίροντας τη Δημοτική Αρχή για τη διατήρηση και ενίσχυση ενός θεσμού που υπηρετεί τη μνήμη, την ιστορική αλήθεια και αποτελεί ανάχωμα στη λήθη.

Κορύφωση της βραδιάς αποτέλεσε η εμβληματική παρουσία της σπουδαίας ερμηνεύτριας Μαρίας Φαραντούρη, η οποία ερμήνευσε επί σκηνής τη «Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν», σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη και ποίηση Ιάκωβου Καμπανέλλη. Η ερμηνεία της, φορτισμένη με ιστορικό και συναισθηματικό βάρος, καθήλωσε το κοινό και αποτέλεσε μια βαθιά βιωματική στιγμή μνήμης, τιμής και καθολικού ανθρωπιστικού μηνύματος.

Την εκδήλωση παρουσίασαν οι δημοσιογράφοι κ.κ. Άννα Καραγιαννάκη και Νίκος Σγουρός.

Το «Τετραήμερο Λόγου και Τέχνης» συνεχίζεται το Σάββατο 13 και την Κυριακή 14 Δεκεμβρίου, με εκδηλώσεις αφιερωμένες στην ιστορία, την αντίσταση, την τέχνη και τη μνήμη, επιβεβαιώνοντας τον ρόλο του Δήμου Αγίου Νικολάου ως ζωντανού πυρήνα πολιτισμού και δημοκρατικού διαλόγου.

——————————————————————————————————

Ακολουθεί ολόκληρος ο χαιρετισμός του Δημάρχου Αγίου Νικολάου κ. Μανώλη Μενεγάκη:

«Αγαπητοί προσκεκλημένοι,

Αγαπητοί Δήμαρχοι,

Κυρίες και κύριοι,

Αγαπητές φίλες και φίλοι,

Σας καλωσορίζω με ιδιαίτερη συγκίνηση στο Τετραήμερο Λόγου και Τέχνης του Δήμου Αγίου Νικολάου, αφιερωμένο στα 80 χρόνια από τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η παρουσία σας εδώ επιβεβαιώνει ότι η μνήμη δεν είναι μια

τελετουργία του παρελθόντος, αλλά μια ενεργή στάση ευθύνης στο

παρόν και μια υπόσχεση για το μέλλον.

Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος άφησε πίσω του βαθιά και ανοιχτά

τραύματα:

το Ολοκαύτωμα των Εβραίων, τις μαρτυρικές πόλεις και τα καμένα χωριά της Ελλάδας (όπως και στην κοντινή περιοχή μας στα Γδόχια, Μύρτος, Ρίζα της Ιεράπετρας), την εξόντωση των Τσιγγάνων (Ρομά) σε ολόκληρη την Ευρώπη, καθώς και άλλες μορφές βίας, εκτοπισμού και απανθρωπιάς.

Η αναμέτρηση με αυτή τη μνήμη δεν μπορεί να είναι αποσπασματική ή επιλεκτική. Οφείλει να είναι ολόκληρη, έντιμη και καθολική.

Γι’ αυτό και ο τίτλος που επιλέξαμε που συνδέει Μνήμη, Ιστορία και Διάλογο των Λαών για την Ειρήνη — δεν είναι τυχαία. Σε μια εποχή όπου οι δημοκρατικοί θεσμοί δοκιμάζονται, όπου ο πόλεμος επανεμφανίζεται ως «κανονικότητα» και η μισαλλοδοξία βρίσκει νέα κανάλια διάδοσης, ο λόγος και η τέχνη καλούνται να σταθούν ως ανάχωμα στην εκβαρβάρωση.

Το Τετραήμερο αυτό σηματοδοτεί την επαναφορά ενός ιστορικού πολιτιστικού θεσμού για τον τόπο μας — του Τριημέρου Λόγου και Τέχνης — που επί δεκαετίες συνέδεσε τον Άγιο Νικόλαο με τα μεγάλα ρεύματα ιδεών, τις τέχνες και τα κοινωνικά διακυβεύματα της κάθε εποχής. Σήμερα, τον επαναφέρουμε εμπλουτισμένο και ανανεωμένο, με την πεποίθηση ότι ο πολιτισμός δεν είναι διακόσμηση της ζωής μας, αλλά θεμέλιό της. Και είναι μια ουσιαστική αφορμή για να ενισχύσουμε τις πράξεις που αφορούν τον Ελληνικό γενικότερα αλλά και τον τοπικό Πολιτισμό με την ιδιαίτερη ταυτότητά του με την συνεργασία συμπολιτών μας που με αγάπη για τον τόπο μπορούν να οργανώσουν προτάσεις και να συμβάλλουν στην δημιουργία πολιτιστικών υποδομών υλικών και άυλων.

Η τέχνη μετά τον πόλεμο δεν σώπασε. Δεν είχε το δικαίωμα να σωπάσει.

Η ποίηση, η λογοτεχνία, η φωτογραφία, η μαρτυρία έγιναν τρόποι να ειπωθεί το ανείπωτο, γνωρίζοντας ότι η γλώσσα θα δοκιμαστεί, θα τραυματιστεί, ίσως και να ηττηθεί. Κι όμως, αυτή ακριβώς η προσπάθεια είναι πράξη αντίστασης. Είναι άρνηση της λήθης. Είναι αλήθεια.

Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να αναφερθώ στον Viktor Frankl, επιζώντα των στρατοπέδων συγκέντρωσης, ψυχίατρο και στοχαστή, ο οποίος δίδαξε ότι ακόμη και μέσα στις πιο απάνθρωπες συνθήκες, ο άνθρωπος διατηρεί μια ύστατη ελευθερία: την ελευθερία να δώσει νόημα στη στάση του απέναντι στον πόνο και να έχει ελπίδα.

Η μνήμη, όταν γίνεται συνείδηση και όχι απλή ανάμνηση, είναι ακριβώς αυτή η πράξη νοήματος. Σήμερα, ο ολοκληρωτισμός δεν έχει ηττηθεί οριστικά. Επανεμφανίζεται, συχνά μεταμφιεσμένος, μέσα από τον λαϊκισμό, την παραχάραξη της ιστορίας, τον ψηφιακό φανατισμό. Απέναντι σε αυτά, η σιωπή δεν είναι ουδετερότητα — είναι συνενοχή. Η απάντηση είναι ο διάλογος, η γνώση, η μνήμη, η τέχνη, η ελπίδα, το ελεύθερο φρόνημα.

Θέλω να ευχαριστήσω θερμά τα μέλη της Οργανωτικής Επιτροπής — την Αντιδήμαρχο Πολιτισμού κα Γεωργία Πολυχρονάκη, την κα Μαρία Κωστάκη, τον κ. Μανώλη Θραψανιώτη και τον κ. Οδυσσέα Σγουρό — για την ανιδιοτελή εργασία τους. Χάρη στη δική τους συμβολή, ο Δήμος Αγίου Νικολάου συστήνεται όχι μόνο ως τόπος φιλοξενίας, αλλά ως τόπος πολιτισμού και δημοκρατικού διαλόγου.

Κλείνοντας, θα ήθελα να υπογραμμίσω:

η μνήμη δεν είναι βάρος· είναι πυξίδα. Και η ειρήνη δεν είναι δεδομένη· είναι διαρκές αίτημα.

Εύχομαι το Τετραήμερο Λόγου και Τέχνης να λειτουργήσει ως ξυπνητήρι συνείδησης, ως θρυαλλίδα μνήμης – όπως είπε για την τέχνη ο αγαπητός προσκεκλημένος μας Παντελής Μπουκάλας – και ως φως απέναντι σε κάθε μορφή σκοταδιού.

Σας ευχαριστώ θερμά και εύχομαι να είναι μια ουσιαστική και γόνιμη εκδήλωση».